19 Februari 2014

Savonarola als anachronisme in Worms

Ga naar overzicht

Deel op:

n het oude Duitse stadje Worms staat een nogal pompeuze beeldengroep voor hervormer Maarten Luther, waarbij ook dominicaan Girolamo Savonarola een plek heeft gevonden. Een, laten we zeggen, nogal creatieve manier van omgaan met de geschiedenis.

Worms is de oude rijksstad waar, volgens de overlevering, Maarten Luther zijn beroemde woorden ‘Hier sta ik en kan niet anders’ heeft gesproken. Dat vond plaats ten overstaande van Keizer Karel V, op de Rijksdag in 1521. Begrijpelijk dat het stadje daar de aandacht op wil vestigen, al werd deze beeldengroep pas in de 19e eeuw gemaakt.

In 1868 werd dit gedenkteken onthuld, dat samen met dat in Genève het grootse reformatiemonument ter wereld is.

Lutherdenkmal-1902

Het gedenkteken op een ansichtkaart uit 1902.

Klik op de foto om te vergroten.

Begrijpelijk is het ook dat rondom Luther een paar van zijn beschermers zijn afgebeeld, die zeer lovende namen hebben ontvangen, zoals keurvorst Frederik de Wijze en Philip de Grootmoedige, de landgraaf van Hessen. Rondom de sokkel van het beeld van Luther zitten andere reformatoren, en daar wordt het wonderlijk.

Dat Melanchton erbij staat is niet vreemd, hij speelde een rol in de Hervorming. Maar de opstellers gaven ook Jan Hus een plaats, net als Petrus Waldes. De eerste werd in 1415 ter dood gebracht en staat aan het begin van de hervormingsbeweging van de Hussieten, de tweede is de naamgever van de Waldenzen en stierf al ergens tussen 1207 en 1218 om zijn ideeën, ruim drie eeuwen voordat Luther in Worms sprak.

Maar naast deze collega-hervormers in de loop der eeuwen staat ook nog een beeld van Girolama Savonarola, de dominicaan die aan het einde van de vijftiende eeuw probeerde van Florence een Stad Gods op aarde te maken, en daar jammerlijk in faalde.

Drie van de vier behoeders van Luther zijn dus anachronistisch: ze leefden in een andere tijd en onder andere omstandigheden. De enige overeenkomst is dat ze veranderingen wilden en de kerkleiding tegenover zich vonden, met gruwelijke gevolgen. De toevoeging van dominicaan Savonarola laat, opper ik maar, vooral zien hoe in de negentiende eeuw in de ogen van veel protestanten de rk-kerk nog steeds de grote tegenstander was.

Maar misschien kent een trouwe lezer van deze site een betere verklaring.

Overigens telt het centrum van Worms drie grote katholieke kerken en een hele grote protestantse. Een van de drie katholieke kerken is een dominicaanse kloosterkerk, waarover binnenkort meer op deze website. Alle drie de katholieke kerken worden druk bezocht: op zaterdagavonden en op zondag, wanneer er meerdere missen per kerk per dag zijn. In de protestantse kerk, die plaats biedt aan zo’n 3000 mensen (!), zitten er zondag hooguit dertig, ‘en met Kerstmis vijftig’, aldus een lokale (katholieke) bron.

Arjan Broers

Zie ook: Girolamo Savonarola (1452-1498)

Klik hier voor meer dominicaanse sporen.

LutherdenkmalWorms2